Het Open Veld – Werk van Johan Willem Kaiser, Margaretha Hofmans en Christiaan Engels

Doel en opzet van deze website

Deze website heeft ten doel enig materiaal te ontsluiten dat anders niet gemakkelijk toegankelijk is. De hier bijeengebrachte teksten kunnen diegene interesseren, boeien of zelfs diep raken die zoekt naar de zin van wat op zijn of haar levenspad komt.

De site bestaat uit drie delen voorafgegaan door een korte Inleiding:

Deel I. Het gepubliceerde werk, voor zover niet meer verkrijgbaar, van J.W. Kaiser (1897 – 1960);
Deel II. Een ongepubliceerde selectie uit de verslagen van de “vraagavonden”, van 1960 tot 1967 gehouden te Baarn en geleid door Margaretha Hofmans (1894 – 1968); en
Deel III. Een ongepubliceerd uit drie delen bestaand boek over het kwalitatieve aspect van getallen van de hand van Ir C. Engels (1922 – 2007).

Inleiding

De historische context van de hier bijeengebrachte teksten wordt gevormd door de ontmoetingen die vanaf het voorjaar van 1951 tot en met 1957 enige keren per jaar onder de titel “Oude Loo bijeenkomsten” op kasteel het Oude Loo in Apeldoorn en vanaf 1958 tot en met 1967 twee maal per jaar onder de titel “Open Veld bijeenkomsten” in hotel Figi in Zeist werden gehouden.

Het doel hiervan was mensen met verschillende levensbeschouwelijke achtergrond bij elkaar te brengen om van gedachten te wisselen over de weg naar vrede in de wereld en in zichzelf. Deze bijeenkomsten stonden los van iedere geestelijke of wereldlijke instelling. Wel was nadrukkelijk het uitgangspunt: “God grondlegger der wereld, derhalve onoverwinnelijk” (“God Founder of the World, therefore Invincible; Gott Gründer der Welt und deshalb unbesieglich; Dieu fondateur du monde et par conséquent invincible”). Er werden per keer honderd tot tweehonderd mensen uitgenodigd. De bijeenkomsten duurden drie dagen.

Tijdens deze ontmoetingen werden inleidingen gehouden door bekende en minder bekende sprekers uit binnen- en buitenland.¹ Daarna vond een vrije gedachtewisseling tussen alle deelnemers plaats. De inleidingen zijn in gestencilde vorm bewaard en te raadplegen bij de het Allard Pierson van de Universiteit van Amsterdam.²

¹Tot de meer bekende sprekers behoorden Koningin Juliana, “Enige opmerkingen over de ontwikkeling der mensheid in het heden” (1951), de Joodse godsdienstfilosoof Martin Buber, “Der Spruch vom Zinsgroschen und unsere Zeit” (1953), de Islamoloog Prof. Annemarie Schimmel, “Ich folge der Religion der Liebe” (1954), de latere President van het Internationaal Gerechtshof Sir Zafrullah Khan, “The Role of Religion in the Present Day” (1960) en Rabbijn Jacob Soetendorp, “Eenwording met God als Richtsnoer van Levenshouding” (1961).
²Zij maken deel uit van de Wijsgerige Verzameling en zijn te raadplegen in de onderzoekszaal van het Allard Pierson, Oude Turfmarkt 129; als aanvraagnummer geldt de signatuur 'hs. XXXIII Open Veld Ontmoetingen'. De combinatie van aard van het materiaal (merendeels gestencild papier) en omvang ervan (ca. 200 inleidingen, openings- en sluitingswoorden niet meegerekend) is de reden dat deze teksten niet op deze site konden worden ontsloten. Enkele inleidingen, waaronder Dr Gustav Mensching, Verdraagzaamheid en Waarheid in Godsdienst, Norbert Loeser, De Moderne Kunst en de Religieuze Beleving, Oskar Köllerström, De Zoon des Mensen en elke Mensenzoon, Dr Carl Gustav Diehl, God de Onontkoombare en Rev. Dr George Gibson, God en Zijn Mensen verschenen in vertaling tussen 1953 en 1958 in de “Het Oude Loo” reeks bij Servire, Wassenaar. Drie eveneens in deze reeks in vertaling gepubliceerde voordrachten – William Aspden, Op zoek naar de Werkelijkheid, Dr Hans Müller-Eckhard, De ziekte van het westen en het mensenbeeld bij Dostojefski, Dr Edwin Zippert, Crisis der wereldbeschouwing – verschenen gebundeld in 1975 opnieuw bij Servire.

Deel I

Johan Willem Kaiser

J.W. Kaiser bereidde, met enkele medewerkers, de Oude Loo ontmoetingen en tot zijn overlijden in 1960 ook de Open Veld bijeenkomsten voor. Hij verzorgde ook enkele inleidingen en sprak veelal het openings- of het sluitingswoord. Richtlijnen voor zijn werk kreeg hij door inspiratieve mededelingen van Margaretha Hofmans. De tekst van een aantal door hem uitgesproken inleidingen zijn destijds in druk verschenen en worden hier opnieuw toegankelijk gemaakt. Het betreft de volgende uitgaven:

- Sprokenwijsheid (1946, uitgegeven door Ploegsma, Amsterdam, tweede druk 1964, Servire), een spirituele interpretatie van enige sprookjes;
- Levensheiliging (1955);
- Gods Dienst en Godsdiensten (1956 – vertaling door de auteur van de oorspronkelijke Engelse tekst); deze beide inleidingen, elk verschenen in de “Het Oude Loo” reeks, werden in 1975 gezamenlijk uitgebracht onder de titel Gods Dienst en Godsdiensten – Levensheiliging;
- Geboorteweeën van de nieuwe mens (1958);
- Kruiswerking en Kruisgang (1959 – bewerking door de auteur van de oorspronkelijke Engelse tekst);
- Levensopgang (1960 – een bundel van drie voordrachten gehouden te Amsterdam)³;

Al deze publicaties zijn te vinden in Deel I van deze site.

³In het Engels zijn onder de titel Four Open Field Books (new inspiration in Judaeo-Christian Spirituality) verschenen Sanctification of Life (Levensheiliging), Religion and Religions (Gods Dienst en Godsdiensten), The Open Field and the Field of Good and Evil (Kruiswerking en Kruisgang) en Birth Pangs of New Man (Geboorteweeën van de Nieuwe Mens), met een inleiding door Rogier Fentener van Vlissingen, 1993, JWK Publications, South Norwalk, CT, USA.

Deel II

Margaretha Hofmans

Margaretha Hofmans ontving in 1946 een inspiratieve opdracht om, als mensen zich daartoe meldden, menselijke ziekten en noden op te dragen aan de verlossende liefde in de schepping. Zij nam samen met onder anderen J.W. Kaiser deel aan de voorbereiding van de Oude Loo en Open Veld bijeenkomsten. Zij trad niet op als inleider maar nam deel aan de gedachtewisseling.

Daarnaast verzorgde zij van 1960 tot 1967 een inleidend woord voor maandelijkse bijeenkomsten die vanaf oktober tot april in het gebouw van de gereformeerde kerk in Baarn plaatsvonden. Aansluitend beantwoordde zij vragen van de deelnemers.

Deze bijeenkomsten begonnen als zgn. “Economische vraagavonden” voor een aantal geïnteresseerde mannen. Het thema “economie” verdiepte zich daarbij tot de wezenlijke bestaansgrond van de mens. In aansluiting aan deze Economische avonden werden vanaf 1961 maandelijks ook bijeenkomsten voor vrouwen georganiseerd (zgn. “Damesavonden”). Een vijftal malen vond ook nog, voor beide groepen gezamenlijk, een bezinning op Kerstmis plaats. De inleidingen en de gedachtewisselingen van beide series vraagavonden werden door de zorg van W.J. Baron van Heeckeren van Molecaten (1914-2001) tot maart 1961 verkort, en daarna integraal - op de band opgenomen, uitgewerkt en gestencild - ter beschikking van de deelnemers gesteld.

Het totale materiaal van deze bijeenkomsten (51 Economische en 43 Damesavonden) is zo omvangrijk dat op deze site vooralsnog volstaan moet worden met een keuze uit beide series. Deze keuze is in de jaren ‘90 gemaakt door Anneke Engels – van den Broecke (1923 – 2001). Zij begon met de verslagen van de Damesavonden waaraan zijzelf had deelgenomen, en vervolgde met de verslagen van de Economische avonden. De uit deze verslagen samengestelde selectie is, onder de titel “Het licht schijnt in de duisternis”, aan het eind van de jaren 1990 in een particuliere oplaag van ca 300 boeken in omloop gebracht en ook op Cd-rom gezet. Deze in Deel II van deze site opgenomen selectie betreft ongeveer een kwart van de beschikbare tekst. De volledige gestencilde verslagen zijn aanwezig in de Wijsgerige Verzameling van de Universiteit van Amsterdam (zie Inleiding).

Deel III

Christiaan Engels

Ir C. Engels nam, met zijn hiervoor genoemde echtgenote, Anneke Engels-van den Broecke, eveneens deel aan de Open Veld bijeenkomsten, als voorbereider en als spreker. Daarnaast verzorgde hij, onder meer, in de jaren 1963 – 1965 inleidingen voor bijeenkomsten van een kleine groep belangstellenden rondom Margaretha Hofmans, die werden gevolgd door een intensieve uitwisseling tussen de deelnemers.

In deze inleidingen stond de diepere betekenis van symboliek, zoals deze tot uitdrukking komt in mythen, in bepaalde kunstuitingen en in het getal, centraal. Christiaan Engels nam daarbij de symboliek van het getal – niet als rekeneenheid maar kwalitatief opgevat – voor zijn rekening. Van de inleidingen en gedachtewisselingen tijdens deze “getallenochtenden” zijn, eveneens door de zorg van W.J. Baron van Heeckeren van Molecaten, gestencilde verslagen gemaakt.

Na zijn pensionering wijdde Christiaan Engels zich geheel aan een diepere verkenning van het reeds genoemde kwalitatieve aspect van het getal. Een bron van inspiratie vormde voor hem zijn betrokkenheid bij de Open Veld ontmoetingen en de getallenochtenden, maar ook het contact dat hij in 1950 zelf had gelegd met de kinderarts Wijnmalen, en dat hij op aanwijzing van Margaretha Hofmans in 1962 hernieuwde. Dr G.P.Wijnmalen (1880 - 1962) had een zeldzame affiniteit met de kwalitatieve betekenis van getallen, maar heeft hierover niet gepubliceerd. Daarnaast werd Christiaan Engels genspireerd door eigen studie van onder andere vrijmetselarij en antroposofie, en reizen gericht op de oude culturen, vooral rondom de Middellandse Zee en India.

Zijn bevindingen heeft hij neergelegd in het boek Merkwaardigheden met betrekking tot De Expressiemogelijkheid van Getallen ook in de oudheid .

Dit boek, aan het eind van de jaren ’90 en in het begin van deze eeuw in beperkte particuliere oplage in omloop gebracht en ook op Cd-rom toegankelijk gemaakt, bevat drie delen:

Deel A: (Een on-mógelijk verhaal)
Deel B: Het Wonder van de Zuivere Kubiek
Deel C: Het andere gezicht van de wiskunde

Deel III van deze site bevat behalve voorafgaand aan deze drie delen een inleidende toelichting, een inhoudsoverzicht en een uit 2002 daterende samenvatting van de auteur. Een Engelse vertaling van deze drie inleidende teksten volgt na deel C.

Verantwoording

Tot slot

Deze Website valt onder de zorg van de Stichting Open Veld Werk, te Amsterdam, info@stichtingopenveldwerk.nl.
De Stichting heeft ten doel, voortzettende een aantal activiteiten van de Stichting “Landgoed Molecaten”, het beheren van gegevens en belangrijke zaken met betrekking tot het levenswerk van Margaretha Hofmans en Johan Willem Kaiser; het bevorderen van de uitgave respectievelijk heruitgave van de publicaties die reeds zijn verschenen in de “Het Oude Loo” reeks; en het ter hand nemen van andere hiermee verband houdende activiteiten.
Deze website is afhankelijk van particuliere steun. Bijdragen tot het in stand houden van deze website zijn daarom welkom en kunnen worden overgemaakt op rek. NL45 ABNA 0512697809 (ABNAMRO) (BIC: ABNANL2A) ten name van: Stichting Open Veld Werk, Amsterdam.